DEEL 6:
PAPENDRECHT EN DE HEERLIJKHEID EN DE HEREN EN VROUWEN VAN PAPENDRECHT EN MATENA

Door H.W.G. van Blokland-Visser

DE FAMILIE OEM UIT DORDRECHT EN DE Heerlijkheid van Papendrecht en Matena
(Een deel v/h archief v/d Heerlijkheid van Papendrecht en Matena vanaf ca1540 is bewaard gebleven in Archief 3 in het Stadsarchief Dordrecht)

Deze familie Oem wordt rond 1230 genoemd als bestuurders van de stad Dordrecht
Familiewapen van OEM:
      In een veld van zilver beladen met vijftien zoden van groen doorsneden met een band
      van rood met daarin een half uitkomende klimmende leeuw
      Getongd en geklauwd van blauw
pdrecht3cc_1_oem.jpg (23294 bytes) (afb. 1)

De familie OEM kocht diverse Heerlijkheden zoals Barendrecht (1321), Wijngaarden (1432) en Papendrecht (1486).
In 1321 kocht Jan Oem Gillisz de Heerlijkheid van Barendrecht van Gerard van Horne Heer van Altena.
In 1432 kocht Godschalk Oem Tielmanz de Heerlijkheid van Wijngaarden van Ridder Arend van Gendt Willemz.
Op 23-11-1485 kocht Tielman Oem Godschalkz de Heerlijkheid van Papendrecht en Matena van Gijsbert van Hemerten/Hemert Reynierz.

TIELMAN OEM GODSCHALKZ Heer van Papendrecht en Matena 1485-1488
z.v. Godschalk Oem Godschalkz en Elisabeth Willems Boordesd.
Hij trouwt met Elisabeth van Muylwijk d.v. Jan van Muylwijk.
Kinderen:
Ca 1460 GODSCHALK (Heer v Papendrecht 1488-1499) tr Margrieta van Diemen.
Ca 1462 BOUDEWIJN (Heer v Papendrecht 1534-1541) tr Maria Moermans.
Ca 1464 MARTHA (non in St. Agnietenklooster te Dordrecht).
Ca 1470 KORNELIA (overl: 1505) tr Adriaan de Joode Aertz (heeft kinderen).
Ca 1472 ELISABETH (overl: 1535) tr Pieter Schoock Willemz (heeft kinderen).
Ca 1474 JACOMINA tr Willem Willems (geen kinderen).

pdrecht3cc_2_oem.jpg (64148 bytes)
(afb. 1 - HET WAPEN VAN OEM (Insciptiones van Buchel); Papendrecht, te leen gehouden van Holant in hoogen gerechte, eerst bij den huse van Brederode, groot 616 mergen. Anno 1415 stack heer Walraven de spade op den dijck, doch daerna heer Willem van Bredenrode daermede verlijt, gaf de heerlickheit over aen Aernt van Genth anno 1421, ende 'tselve vervallen sijnde door wanversueck anno 1476, daermede verlijt Reynier van Hemerten, vercocht anno 1480 bij Gijsbert van Hemerten aen Tielman Oem Godscalcsoon, wiens nacomelingen deselve hebben beseten totten jaere 1570, wanneer de erfgenamen van Willem Oem, leste heer van dat geslacht, die bij spadesteeckinge hebben verlaten aen 't gemeen van Alblasserweert, totdat anno 1625 dese heerlickheit bij coope ende transactie, ter seacke van oude pretensen, gecomen is aen Tielman van Muylwijck, oudtse soon van Mr Jan Muylwijck en Elisabeth Schoock, naeste leenvolger van Willem Oem.)

In 1473 is Tielman Oem schepen te Dordrecht.
Op 23-11-1485 is de overdracht van de Heerlijkheid van Papendrecht en Matena en de tiende van Matena door Gijsbert van Hemerten, Hemert Reynierz aan Tielman Oem.
Op 21-11-1486 krijgt hij de erfpacht van de halve tiende van Papendrecht (in eigendom van het kapittel van Sint Marie te Utrecht) van Johanna van Herlaer (d.v. Maarten van Herlaer en Christine van Gendt) getrouwd met Pieter van Hemert Heer v Poederoyen.
In 1486 stelt hij pastoor Petrus Koeck aan als pastoor te Papendrecht tot 1495.
In 1488 draagt hij de Heerlijkheid van Papendrecht over op zijn zoon Godschalk Oem.

GODSCHALK OEM TIELMANZ Heer van Papendrecht en Matena 1488-1499
Geb:ca 1460, overl: 1499 z.v. Tielman Oem Godschalkz en Elizabeth vam Muylwijk Jansd.
Hij trouwt met Margrieta van Diemen.
Kinderen:
Ca 1482 MABELIA (Vrouwe v Papendrecht 1500-1534) ongehuwd.
In 1495 is Godschalk Oem schepen te Dordrecht.
In 1495 stelt hij pastoor Cornelis Johannesz Monfoort aan als pastoor te Papendrecht tot 1509.
Op 30-3-1497 is de nieuwe kerk van Papendrecht (gebouwd in gotische stijl ) klaar en wordt de kerk ingewijd , het altaar werd gewijd aan Sint Catharina.
Na zijn dood wordt de Heerlijkheid van Papendrecht overgedragen aan zijn dochter Mabelia Oem.

MABELIA OEM GODSCHALKS 1e Vrouwe van Papendrecht en Matena 1500-1534
Geb: ca 1482, overl: 1534 d.v. Godschalk Oem Tielmanz en Margrieta van Diemen.
Zij was ongehuwd.
In 1514 heeft Papendrecht 50 haardstede en 300 communicanten, kleine kinderen niet meegerekend.
Op 4-10-1500 wordt na het overlijden van Godschalk Oem de Heerlijkheid van Papendrecht en Matena overgedragen aan zijn dochter Mabelia Oem.
In 1509 stelt zij pastoor Gerardus Quaeckernaeck aan als pastoor te Papendrecht tot 1512.
In 1512 stelt zij pastoor Rudolfus Schoeck aan als pastoor te Papendrecht tot 1542.
In 1514 bij een opgave van bewoners en huizen van Papendrecht heeft het dorp 50 haardstede van arm en rijk. De koster van de kerk geeft op dat er 300 communicanten zijn daar zijn de kleine kinderen niet bijgeteld.
Als belangrijkste middel van bestaan wordt de visserij genoemd. Verder zijn er boeren, dijkwerkers en voermannen die zorgden voor het vervoer van vracht over de weg en de rivier en de reizigers die via het veer naar Papendrecht kwamen en verder reisden.
In 1524 is er oorlog tussen de Graaf van Holland en de Geldersen die na vele plundertochten in Holland tot de orde werden geroepen.
Willem Nuysenburg Janz uit Dordrecht diende 16 maanden de Graaf van Holland tegen de Geldersen met 10 knechten en paarden, dit op eigen kosten.
Als dank voor de bewezen diensten krijgt hij van de Graaf v Holland, landerijen en een veer te Papendrecht, het veer van Nuyssenburg op de grens van het Westeind en Noordhoek
In 1534 wordt na haar overlijden de Heerlijkheid van Papendrecht overgedragen aan haar oom Boudewijn Oem Tielmanz.

BOUDEWIJN OEM TIELMANS Heer van Papendrecht en Matena 1534 -1541.
Geb: ca 1462, overl: 1541 z.v. Tielman Oem Godschalkz en Elisabeth van Muylwijk Jansd.
Hij trouwt met Maria Moermans (zij overlijdt zeer oud na 1565) d.v. Wouter Moerman Aarts en Heilwich de Joode Aerts.
Kinderen:
Ca 1492 TIELMAN (overl: 1538) tr Josina Stoop d.v. Mr. Willem Stoop.
(hun zoon Willem is de laatste Heer van Papendrecht uit de familie Oem).
Ca 1495 WOUTER (Heer van Papendrecht 1541-1570) tr Katharina Suys Jans (geen kinderen).
Ca 1497 JACOB (overl: 1540)Mr.in de rechten, ongehuwd.
Ca 1499 ANNA tr Jan Kartier (heeft kinderen).
Op 2-2-1534 wordt de Heerlijkheid van Papendrecht en Matena overgedragen aan Boudewijn Oem na het overlijden van zijn nicht Mabelia Oem Vrouwe van Papendrecht.
Een van de rechten van de Heerlijkheid van Papendrecht waren de visrechten, en de Heren van Papendrecht hielden hier scherp toezicht op.
In enkele stukken die bewaard zijn gebleven van de Heerlijkheid van Papendrecht (Stadsarchief Dordrecht / archief nr. 3) is een melding uit 1565 en is een uitspraak van het Hof te Mechelen in een rechtszaak tussen de Vrouwe van Papendrecht Maria Moermans (de weduwe van Heer Boudewijn Oem) en enkele vissers in Papendrecht.

pdrecht3cc_3_oem.jpg (211478 bytes)
(afb. 3 - Papendrecht dorp aan de Merwede anno 1544; (Antonio van den Wijngarde))

WOUTER OEM BOUDEWIJNS Heer van Papendrecht en Matena 1541-1570
Geb: Ca 1495, overl: 1570 z.v. Boudewijn Oem Tielmans en Maria Moermans Wouters.
Hij trouwt Katharina Suys overl: voor 1570 d.v. Jan Suys en nn v Sandwijk.
Wouter Oem en Katharina Suys hadden geen kinderen.
Op 21-9-1541 wordt de Heerlijkheid van Papendrecht na het overlijden van Boudewijn Oem overgedragen aan zijn zoon Wouter Oem.
In 1542 stelt hij pastoor Franciscus Adriaenz aan als pastoor te Papendrecht tot 1567.
In 1563 geeft Wouter Oem opdracht om een oorkondeboek te laten schrijven van de Heerlijkheid van Papendrecht en Matena. Een afschrift van de in de familie Oem bewaard gebleven oorkondes van overdracht van de leenbrieven van de Heerlijkheid van Papendrecht en Matena, en akten van overdracht van de erfpacht van de tiende van Matena en de halve tiende van Papendrecht.
Dit oorkondeboek werd in 2007 aangekocht door de gemeente Papendrecht en was tot 1939 in bezit gebleven van nakomelingen van Cornelis Hoynck van Papendrecht Heer van Papendrecht 1652 tot 1667.
In 1567 stelt hij pastoor Jacobus Gerardus van Hoog-Blokland aan als laatste Rooms Katholieke pastoor te Papendrecht tot 1572.
Deze pastoor moest in 1572 tegen wil en dank afstand doen van zijn functie toen Holland voor het protestantisme koos.
In 1570 gaat na zijn overlijden de Heerlijkheid v Papendrecht en Matena over naar zijn neef Willem Oem.


WILLEM OEM TIELMANS Heer van Papendrecht en Matena 1570-1584
Geb: Ca 1517, Overl: 1584 z.v. Tielman Oem Boudewijnz (overl: 1538) en Josina Stoop Willems.
Hij was ongehuwd.
In 1570 wordt de Heerlijkheid van Papendrecht en Matena overgedragen aan Willem Oem na het overlijden van zijn oom Wouter Oem.
Willem Oem trof het slecht als Heer van Papendrecht en Matena. In zijn periode kwam de ene ramp na de andere door grote overstromingen en dijkdoorbraken in Papendrecht.(oorlog met Spanje).
In 1570 op 1 november een grote overstroming, de Allerheiligen vloed met grote dijkdoorbraken in Papendrecht o.a. een gat van 160 breed waar door de Grote Waal is ontstaan.
In 1571 in februari weer een overstroming in de Alblasserwaard en een dijkdoorbraak in Papendrecht.
In 1572 Dordrecht kiest er voor om protestante stad te worden en de 1e Vrije Staten Vergadering worden gehouden te Dordrecht.
Na zijn overlijden steken zijn erfgenamen de spade in de dijken en doen afstand van de Heerlijkheid v Papendrecht en Matena vanwege de hoge kosten van dijkonderhoud en dragen het over aan de Grafelijkheid van Holland.

DE GRAFELIJKHEID VAN HOLLAND 1585-1625
De erfgenamen van de Heerlijkheid van Papendrecht verlaten Papendrecht bij spade steking in de dijk en dragen het over aan de Grafelijkheid van Holland en het Hoogheemraadschap van de Alblasserwaard.
De Heerlijkheid van Papendrecht is 98 jaren in bezit geweest van de familie Oem.

(C) Papendrecht februari 2009/februari 2014 H.W.G. van Blokland-Visser.